Formaty papieru - wymiary i oznaczenia arkuszy

Jaki format papieru wybrać dla swojej pracy?

Rozpoczynając pracę nad projektem graficznym należy już na wstępie podjąć bardzo ważną decyzję - jaki format ma mieć docelowo drukowana praca. Do wyboru jest mnogość formatów standardowych. Można też zastosować format niestandardowy. Przy takim rozwiązaniu dobrze jest się zastanowić, czy zastosowanie formatu niestandardowego jest uzasadnione ekonomicznie (takie druki zazwyczaj są droższe od druków w formatach standardowych, ponieważ nie zapewniają pełnego wykorzystania arkuszy drukarskich, a także rodzą konieczność realizacji pracy w sposób zindywidualizowany, czyli z pominięciem założonych w drukarni procedur i automatyzacji wielu procesów). Format niestandardowy używany jest przede wszystkim przy druku etykiet czy naklejek ciętych po obrysie i tu jego wykorzystanie jest w pełni uzasadnione, ponieważ z założenia taka etykieta samoprzylepna musi pasować na konkretny produkt (słoiczek, butelkę, czy foliopak).

Jaki jest największy format papieru?

Największy format papieru w druku arkuszowym to format B0 (1000 x 1414 mm), jednak tak dużych maszyn arkuszowych jest bardzo niewiele i częściej spotykane, standardowe wymiary arkuszy drukarskich w druku offsetowym to format B1 (707 x 1000 mm) i format B2 (500 x 707 mm). To na takich, dużych arkuszach układa się poszczególne strony projektu wykonując impozycję, a następnie w różnych procesach introligatorskich finalnie powstają np. ulotki reklamowe, katalogi reklamowe, broszury, książki, instrukcje obsługi, czy papier firmowy. Trzeba to jednak koniecznie dodać, że są to formaty papieru, a nie gotowego produktu. Zamawiając na przykład plakat B1, otrzymamy produkt o formacie 680x980mm. Różnica w formacie gotowego produktu i formacie papieru wynika z konieczności zachowania pewnego odstępu między końcem grafiki, a końcem arkusza. Odstęp ten jest potrzebny drukarni, aby umieścić tam elementy ważne z punktu widzenia produkcji takie jak linie cięcia, skale kolorystyczne, czy informacje o samym zleceniu.

Jakie są najpopularniejsze formaty papierów w Polsce

1. Format papieru z szeregu A

To format, z którym każdy ma największą styczność. Weźmy choćby papier do drukarki, to format A4 (210 x 297 mm). Zwykłe zeszyty szkolne, to format A5 (148 x 210 mm), czyli format A4 złożony na pół. Formaty A4 i A5 bardzo często stosuje się przy druku ulotek składanych, katalogów klejonych, katalogów szytych, czy też katalogów spiralowanych. Format z szeregu A jest określony w Polsce normą PN-EN ISO 216:2009 i jest ona zgodna z międzynarodową normą ISO 216. Ta sama norma określa arkusze B. Arkusze C określone są normą ISO 269 (która jednak została wycofana w 2009 roku i nie jest już tak naprawdę aktualna).

Poniżej podane są wymiary (gotowego produktu, a nie arkusza papieru!) dla formatu A:

2. Format papieru z szeregu B

Z formatem papieru B rzadko mamy kontakt w życiu codziennym. Wyjątkiem mogą być niektóre książki, plakaty czy kalendarze ścienne. Jest to format używany przede wszystkim w drukarniach, w takich bowiem wymiarach najczęściej papiernie oferują swój towar. I tu najczęstszy jest format B1 i B2.

Poniżej podane są wymiary (gotowego produktu, a nie arkusza papieru!) dla formatu B:

3. Format papieru z szeregu C (format kopert)

Format C używany jest najczęściej do podania wymiarów kopert. Jest on nieco większy od formatu papieru A, po to aby swobodnie umieścić kartkę w kopercie. Przykładowo, chcąc wysłać pismo o formacie A4 (210 x 297 mm) potrzebujemy koperty C4 (229 x 324 mm), a wysyłając kartkę A5 (148 x 210 mm) użyjemy koperty C5 (162 x 229 mm). Koperty standardowo kupujemy na poczcie ale można też zamówić koperty z nadrukiem firmowym lub nawet koperty personalizowane, gdzie adres odbiorcy jest od razu w drukarni umieszczany na kopercie.

Poniżej podane są wymiary (gotowego produktu, a nie arkusza papieru!) dla formatu C:

4. Format DL

Kontynuując temat kopert nie sposób nie napisać o formacie DL (99 x 210 mm). To format z którym również często mamy do czynienia a to dlatego, że jest pochodną formatu A4. To po prostu format A4 złożony na trzy części. Najczęściej w takiej formie dostajemy pisma urzędowe, czy faktury. Pozwala to na użycie mniejszej koperty, niż koperta C4. Do wysłania tak złożonego pisma użyjemy wtedy koperty DL, której wymiar to 110 x 220 mm. Format ten również często i chętnie jest stosowany w przypadku druku ulotek oraz ulotek składanych, a także zaproszeń i kartek świątecznych. Koperta DL jest chyba najczęściej spotykaną kopertą w naszych skrzynkach pocztowych.

5. Formaty amerykańskie, brytyjskie, japońskie

Formaty występujące poza Europą są rzadko u nas stosowane, choć zdarza się, że polska filia zagranicznej firmy dostaje z centrali do druku pliki w egzotycznych dla nas formatach.

Najczęściej jest to amerykański format Legal (215,9 x 356 mm czyli 8.5 x 14 cali) i format Letter (215,9 x 279,4 mm czyli 8.5 x 11 cali). Format tradycyjny brytyjski właściwie już jest wycofany i nie obowiązujący, ma jedynie tradycyjne zastosowanie lokalne w sądownictwie brytyjskim, czy na dworze królewskim. Japoński format A i B różni się od formatów europejskich wymiarami, a dodatkowo występują tam również historyczne formaty wynikające z tradycji (np. Shiroko-ban czy Kiku).

Reasumując, przynajmniej podstawowa znajomość formatów pozwoli nam na prawidłowy wybór i ułatwi kontakt z grafikiem czy drukarnią, a równocześnie da szansę na dopasowanie oczekiwań do realiów rynku poligraficznego. Zawsze jednak poruszanie się w gąszczu formatów może ułatwić nam bezpośredni kontakt z drukarnią i rozmowa z handlowcem, który zawsze przekaże dokładnie i krok po kroku, jak przygotować plik do druku.

FAQ:

1. Co to jest format papieru?

Format papieru to jego wymiar. Standardowe formaty określone są za pomocą odpowiednich norm określających precyzyjnie ich wymiar. Formaty podaje się poprzez przytoczenie litery i cyfry np. B1. Litera B oznacza szereg, a cyfra określa miejsce w szeregu. Im niższa cyfra, tym większy format. Litery natomiast określają 3 najczęściej stosowane szeregi czyli A, B i C. Szereg A jest najmniejszy, a szereg C największy. 

2. Czy większy jest format A4 czy A3?

Większy wymiar ma kartka formatu A3 (to 420 x 297 mm). Kartka A4 ma wymiar 210 x 297 mm. Im niższa cyfra występuje w nazwie formatu, tym format jest większy.

3. Co to jest format SRA3?

Format SRA3 to trochę powiększony format A3, który używany jest w drukarniach cyfrowych. Papier w tym formacie ma zazwyczaj wymiar 450 x 320 mm, choć produkowany jest również w wymiarze 460 x 320 mm. Poza drobnymi wyjątkami, większość cyfrowych pras drukarskich drukuje właśnie w tym formacie. 

4. Jaki format papieru jest największy?

Największy format papieru określony normą ISO to A0 (841 × 1189 mm) i B0 (1000 × 1414 mm).

5. Jaki wymiar ma format B1?

Format B1 ma według normy ISO wymiar 1000 x 707mm. Jeżeli jednak przygotowujemy projekt dla drukarni, należy przyjąć format mniejszy czyli 980 x 680 mm. Różnica ta wynika z faktu, że nie ma możliwości druku od brzegu do brzegu arkusza - obraz wydrukowany zawsze musi być nieco mniejszy niż sama kartka, na którą obraz ten został naniesiony. 

6. Jaki wymiar ma format B2?

Format B2 ma według normy ISO wymiar 500 x 707mm. Jeżeli jednak przygotowujemy projekt dla drukarni, należy przyjąć format mniejszy czyli 480 x 680 mm. Różnica ta wynika z faktu, że nie ma możliwości druku od brzegu do brzegu arkusza - obraz wydrukowany zawsze musi być nieco mniejszy niż sama kartka, na którą obraz ten został naniesiony.  

7. Jaki wymiar ma format A1?

Format A1 ma wymiar 594 x 841 mm. 

8. Jaki wymiar ma format A0?

Format A0 ma wymiar 841 x 1189 mm. 

9. Jaki wymiar ma format B0?

Format B0 ma wymiar 1000 x 1400 mm. 

10. Który wymiar jest większy A1 czy B1?

Formaty z szeregu B są większe od formatów z szeregu A. Dla przykładu format B1 (707 x 1000 mm) jest większy niż format A1 (594 x 841 mm).

11. Jaki wymiar ma format B5?

Format B5 ma według normy ISO wymiar 170 x 240 mm. Jeżeli jednak przygotowujemy projekt dla drukarni, należy przyjąć format mniejszy. Najczęściej jest to wymiar 158 x 235 mm. Różnica ta wynika z faktu, że nie ma możliwości druku od brzegu do brzegu arkusza - obraz wydrukowany zawsze musi być nieco mniejszy niż sama kartka, na którą obraz ten został naniesiony.